Over het Portugees

Landen waar Portugees gesproken wordt:	Portugal, Brazilië, Angola, Kaapverdië, Oost-Timor, Guinee-Bissau, Equatoriaal-Guinea, Macau (Volksrepubliek China), Mozambique, São Tomé en Principe.
Landen en regio's waar het Portugees een officiële taal is:	Portugal en Brazilië, Angola, Kaapverdië, Oost-Timor, Guinee-Bissau, Mozambique, São Tomé en Príncipe.
Aantal moedertaalsprekers:	Rond de 240 miljoen sprekers (waarvan rond de 10 miljoen in Portugal).
Eigen benaming:	Português, of voluit: A língua portuguesa.
Alfabet:	Romeins (Latijns).
Aantal letters in het alfabet:	26 (van A tot Z).
Regulering: (Spelling, etc.)	Instituto Internacional da Língua Portuguesa.
Classificatie: (Taalfamilie)	Indo-Europees ------> Romaans --------> Iberisch-Romaans -----------------------> Portugees
Portugees is sterk verwant aan:	Spaans, Gallicisch en Mirandees.
Portugees is in mindere mate ook verwant aan:	Italiaans, Latijn, Siciliaans, Frans, Catalaans, Roemeens.
Het Portugees is een verre verwant van.	Nederlands, Grieks, Iers, Perzisch, Russisch, Hindi, Armeens en Litouws.

Inleiding
Het Portugees is een Romaanse taal die gesproken wordt in Portugal, Brazilië en enkele andere landen. Het wordt ook gesproken op de Portugese eilanden zoals Madeira en de Azoren.
Het Standaard-Portugees is gebaseerd op het Portugees zoals dat gesproken wordt in de stad Coimbra, in het midden van Portugal.
De Spaanse schrijver Miguel de Cervantes noemde het Portugees ooit "een zoete en bekoorlijke taal".
Het Portugees is een vakantietaal: Portugal is een populaire vakantiebestemming en daarom is het handig om je tijdens je vakantie een beetje verstaanbaar te kunnen maken in het Portugees.
Het Portugees is ook een wereldtaal. Het wordt op bijna alle continenten gesproken. Brazilië is het land met de grootste Portugeestalige bevolking.
Portugezen noemen hun taal A língua portuguesa.

Twee oude mannen in Lissabon
Twee oude mannen maken een praatje in de tram van Lissabon

Alfabet
Het Portugees wordt geschreven in het Romeinse of Latijnse alfabet. Het alfabet maakt veel gebruik van accenten, trema's, dakjes en tildes. De letters met een tilde geven een neusklank aan, het accent aigu geeft een open klinker aan terwijl een dakje een gesloten klinker aanduidt.
Lees meer over het alfabet....

Verspreiding
Het Portugees werd oorspronkelijk in Portugal gesproken. Door ontdekkingsreizen en veroveringen werd het Portugees ook de taal van de nieuw verworven koloniën.
Vandaag de dag wordt er Portugees gesproken in:
Zuid-Amerika: De Portugezen kregen vaste voet aan de grond in Zuid-Amerika. Vandaag de dag is Brazilië het land met het grootste aantal Portugeestaligen.
Afrika: In Afrika wordt Portugees gesproken in Mozambique, Equatoriaal-Guinea, Angola, Guinee-Bissau, São Tomé en Príncipe en Kaapverdië.
Azië: In Azië kun je Portugees horen in Macau (een autonoom deel van China) en Oost-Timor.

De verspreiding van het Portugees over de wereld.

Alle Portugeestalige landen (met uitzondering van Macau) werken samen in de Comunidade dos Países de Língua Portuguesa (Gemeenschap van Portugeessprekende Landen).

Geschiedenis van de Portugese taal
Oudheid
Oorspronkelijk werden er op het Iberisch Schiereiland talen gesproken waarvan de oorsprong ergens in de prehistorie moet liggen. Van deze Iberische talen is alleen het Baskisch nog overgebleven.

Romeinen, Latijn en Volkslatijn
Tussen het jaar 220 en 19 v. Chr. kwam het Iberisch Schiereiland geleidelijk onder bestuur van het Romeinse Rijk te staan. Romeinse legers waren er gestationeerd en beetje bij beetje verdrong het Latijn de oorspronkelijke talen.
Na de val van het Romeinse Rijk in de 5e eeuw veranderde het klassieke Latijn geleidelijk in een Volkslatijn, Vulgair Latijn genoemd. De Latijnse taal werd verbasterd en veranderde onder invloed van aangrenzende taalgebieden. Het klassieke Latijn werd overal in het rijk hetzelfde gesproken, maar het Volkslatijn van Portugal verschilde van het Volkslatijn van bijvoorbeeld Italië of Roemenië.

Arabische invloeden
In de 7e eeuw begon de profeet Mohammed te preken in Arabië. Na zijn dood verspreidden zijn volgelingen zijn leer, de islam, in rap tempo over het Midden-Oosten. Via het Iberisch Schiereiland drongen zij zelfs Europa binnen, totdat de islamitische opmars gestopt werd door Karel Martel bij de Slag om Poitiers in het jaar 732. Het Iberisch Schiereiland bleef eeuwenlang onder islamitische invloed. De taal van de islam, het Arabisch, beïnvloedde het daar gesproken Volkslatijn. Vandaag de dag heeft het Portgees nog steeds veel woorden van Arabische oorsprong.

De eerste Portugese teksten
Over de ontwikkeling van Latijn, naar Volkslatijn naar Portugees weten we helaas weinig. Het Volkslatijn was de gesproken taal, maar de weinige mensen die konden schrijven (vooral monniken) bleven hun teksten schrijven in klassiek Latijn. Van de ontwikkeling van Latijn naar Portugees kennen we dus alleen het startpunt en het eindpunt. Hoe de taal daartussenin er uitzag, dat is gissen. De eerste Portugese teksten duiken op in de 9e eeuw, kleine stukjes tekst midden in een Latijnse tekst die afwijken van het klassieke Latijn.

Het Portugees als wereldtaal
Eind 15e, begin 16e eeuw begon het tijdperk van de ontdekkingsreizen. Landen als Portugal, Spanje, Frankrijk, Nederland en Groot-Brittannië bouwden een vloot om de wereld te verkennen en koloniën te stichten. In de koloniën werd de moedertaal van het thuisland gesproken en zo werden enkele Europese talen wereldtalen, zo ook het Portugees. Inmiddels is het aantal Portugeestaligen meer dan 20 keer zo groot als het aantal inwoners van Portugal.

Door ontdekkingsreizigers zoals Vasco da Gama werd het Portugees een wereldtaal.

Taalfamilie
Het Portugees is deel van de Romaanse taalfamilie. De Romaanse talen zijn talen die zijn ontstaan uit het Latijn, de oude taal van de Romeinen. Nadat het Romeinse Rijk ten val was gekomen begon men in de verschillende nieuw ontstane koninkrijkjes het Latijn iets anders uit te spreken. Ook contacten met andere talen speelden een rol bij de verandering van het Latijn in de moderne Romaanse talen. Zo is het Portugees sterk beïnvloed door het Arabisch, in de tijd dat grote delen van het Iberisch Schiereiland door de Arabieren overheerst werden. Binnen de Romaanse talen lijkt Portugees het meest op Spaans.

Het Portugees vergeleken met andere Romaanse talen, het Latijn en het Nederlands.

Portugees	Spaans	Frans	Latijn	Nederlands
um	unos	un	unus	één
dois	dos	deux	duo	twee
três	tres	trois	tres	drie
primeiro	primero	premier	primus	eerste
pai	padre	père	pater	vader
mãe	madre	mère	mater	moeder
irmão	hermano	frére	frater	broer
irmã	hermana	soeur	soror	zus
olho	ojo	oeil	oculus	oog
nariz	nariz	nez	nasus	neus
coração	corazón	coeur	cordis	hart
sol	sol	soleil	sol	zon

Literatuur
De Portugese literatuur begint rond de 13e eeuw. Waarschijnlijk bestond er daarvoor al een orale traditie van verhalende poëzie. Maar in de 13e eeuw verschijnt voor het eerst geschreven poezië. Een aantal van deze 'Cancioneiros' (manuscripten met liederen en gedichten) zijn teruggevonden. De tijd van de troubadours kwam tegen het eind van de Middeleeuwen aan haar einde. Vanaf de 15e eeuw waren ridderverhalen en biografieën van koningen populair. In deze tijd ondervond de Portugese poëzie ook invloed van Italiaanse en Spaanse dichtkunst, in vorm, soms ook in taal. Sommige Portugese dichters schreven in het Spaans.

Renaissance: Tijdens de wedergeboorte van de Europese cultuur was Gil Vicente (1465 - 1536) een belangrijk schrijver. Hij werd ook wel de 'Portugese Shakespeare' genoemd. Hij schreef toneel, regisseerde zijn eigen stukken en speelde er ook als acteur in mee. Luís de Camões (1524 - 1580) is de belangrijkste dichter uit deze tijd.

Luís de Camões (1524-1580)

Moderne tijd: Fernando Pessoa (1888 - 1935) wordt beschouwd als de belangrijkste dichter van de 20e eeuw. Hij schreef onder verschillende pseudoniemen die ieder hun eigen stijl hadden. Het was alsof Pessoa meerdere unieke dichters belichaamde.
José Saramago is een Portugese schrijver die wereldwijd bekend werd, o.a. vanwege zijn roman De Stad der Blinden. Hij won in 1998 de Nobelprijs voor de literatuur.
Portugeestalige literatuur komt inmiddels allang niet meer alleen uit Portugal. De meest bekende Braziliaanse schrijver is Paulo Coelho. Hij werd wereldberoemd met zijn spirituele novelle De Alchemist, over een Andalusische herdersjongen die op zoek gaat naar een schat. Naarmate het verhaal vordert blijkt dat de grootste schatten in je eigen innerlijk gevonden kunnen worden.

Portugese grammatica
Het Portugees heeft geen hele ingewikkelde grammatica. Toch zijn er een aantal regels waar je rekening mee moet houden als je Portugees leert.
Het Portugees heeft twee geslachten voor zelfstandige naamwoorden, mannelijk en vrouwelijk. Bijvoeglijke naamwoorden stemmen met het zelfstandig naamwoord overeen in geslacht. Bij een vrouwelijk zelfstandig naamwoord hoort een bijvoeglijk naamwoord in de vrouwelijke vorm.
Bijvoeglijke naamwoorden worden meestal achter het zelfstandig naamwoord waar ze bijhoren geplaatst. Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden herken je o.a. aan een uitgang eindigend op -a, maar er zijn uitzonderingen. O dia (de dag) is bijvoorbeeld mannelijk.
Lees meer over de grammatica....

Streektaal en dialect in Portugal
Niet iedereen in Portugal spreekt Portugees. Een deel van de inwoners van Portugal spreekt een streektaal of minderheidstaal. De bekendste streektaal in Portugal is het Galicisch. Deze taal wordt door 3,5 miljoen mensen gesproken in het noorden van Portugal en Spanje. In Spanje, waar verreweg het grootste deel van de sprekrs van de taal woont, is het Galicisch een officieel erkende taal, in Portugal niet. Het Galicisch is net zoals het Spaans en het Portugees een Romaanse taal. Het Galicisch wordt gezien als een aparte taal, niet als een dialect. Het lijkt meer op het Portugees dan het Spaans.
Een andere belangrijke minderheidstaal in Portugal is het Mirandees. Het wordt door enkele tienduizenden mensen gesproken het Noord-Oosten van Portugal, in de plaatsen Miranda do Douro, Mogadouro en Vimioso. Het Mirandees heeft veel overeenkomsten met de Asturische en Leonese streektalen in Spanje.
Dialecten van het Portugees zijn bijvoorbeeld Algarvio in de Algarve en Madeirense op het eiland Madeira.

De vlag van Miranda do Douro, waar het Mirandees gesproken wordt.

Streektaal in Brazilië
In Brazilië worden naast Portugees ook talloze andere talen gesproken, minderheidstalen, waaronder inheemse talen, zoals Nheengatu en talen van meer recente Europese en Aziatische immigranten, zoals Italiaans, Duits en Japans. In sommige gemeenten hebben deze minderheidstalen een officiële status: Nheengatu is bijvoorbeeld een officiële taal in São Gabriel da Cachoeira, terwijl een aantal Duitse dialecten officieel zijn in negen zuidelijke gemeenten. In de staat Espírito Santo wonen veel afstammelingen van Pommerse immigranten (Pomeranos) die een Oostelijke variant van het Nedersaksisch spreken, dat verwant is aan de streektalen in Noordoost-Nederland, zoals Achterhoeks, Twents, Drenths en Gronings.

Inheemse talen
In Brazilië worden naast het Portugees nog honderden talen gesproken die daar al gesproken werden voor de komst van de Europeanen. Per 2023 worden er door de bevolking van Brazilië 238 talen gesproken, waarvan er ongeveer 217 inheems zijn en andere niet-inheems. In 2005 werd geen enkele inheemse taal door meer dan 40.000 mensen gesproken.Veel van deze talen worden door niet meer dan enkele honderden tot enkele duizenden mensen gesproken. Helaas is de kans groot dat een aantal van deze talen de komende eeuw zal uitsterven, tenzij er ingezet wordt op taakbehoud en het versterken van lokale gemeenschappen. Veel van deze talen behoren tot verschillende taalfamilies. De taalkundige classificatie van de inheemse talen is iets waar nog altijd aan gewerkt wordt en waar taalkundigen het niet altijd over eens zijn. De vele weinig gesproken talen van Brazilië behoren worden op dit moment ingedeeld in 43 verschillende taalfamilies.

Portugese leenwoorden
Het Portugees heeft een bescheiden invloed gehad op het Nederlands. In onze taal zijn enkele woorden van Portugese oorsprong opgenomen.
Albino - Mens of dier met een pigmenttekort.
Mulat - Kind van een donker persoon en een blank persoon.
Braziel - Houtsoort.
Cobra - Gevaarlijke slang.
Dodo - Een uitgestorven vogelsoort van het eiland Mauritius.
Escudo - Voormalige munteenheid van Portugal.
Tapioca - Cassavemeel.
Flamingo - Felgekleurde vogelsoort. Het Portugese woord betekent letterlijk 'vuurkleurig'.
Port - Versterkte Portugese wijn met een alcoholpercentage tussen de 18 en 20%. Lekker!
Madera - Nederlandse benaming voor de typische wijnsoort van Madeira. Deze wordt meestal gedronken als aperitiefwijn of als dessertwijn
Travaat - Een korte hevige stortbui zoals die in de tropen vaak voorkomt.
Fado - Portugese muziek.
Gamba - Grote garnaal.
Lambada - Braziliaanse dans.
Samba - Braziliaanse dans.
Zebra - Zwart-wit gestreept Afrikaans paard.
Piranha - In de inheemse talen van Zuid-Amerika betekende de naam 'tandvis'. De naam is via het Portugees in het Nederlands terechtgekomen.

Wetenschap
De wetenschappelijke studie naar de Portugese taal en cultuur valt onder de Romanistiek, de studie van Romaanse talen en culturen.
In Nederland kun je Portugees studeren aan de Universiteit Leiden.
De Universiteit Utrecht heeft onlangs de opleiding Portugese Taal- en Cultuur gesloten. De laatste studenten zijn daar nu bezig met het afronden van hun opleiding.

2025 Harmen Schoonekamp | contact | Talennet | sitemap.....

Citaat van de dag

"We liggen allemaal in de goot, maar sommigen met hun blik op de sterren gericht.
Todos nós estamos na sarjeta, mas alguns sabem ver as estrelas. " - Oscar Wilde -
(1854-1900)